در سال‌های اخیر با دقیق‌شدن آزمایش‌های تشخیص دوپینگ، تعداد نمونه‌های مثبت هم افزایش یافته و متاسفانه ورزشکاران ایرانی از نظر اطلاعات و آگاهی در این خصوص در سطح پایینی قراردارند.
ورزش دات آنلاین- وقتی در قرن هجدهم در مراسم قبایل آفریقای جنوبی برای شادی و سرمستی خود «دوپ»(dope) می‌نوشیدند کسی تصور نمی‌کرد قرن‌ها بعد این واژه به یکی از مهم‌ترین و پرتکرارترین کلمات دنیا تبدیل شود.
در دهه ۱۸۸۰ میلادی انگلیسی‌ها با الهام از واژه دوپ کلمه «دوپینگ» را استفاده کردند که در آن زمان برای مواد مخدر به کار برده می‌شد و افرادی که در نظر داشتند توان اسب حریف را در مسابقات کم کنند از این مخدر استفاده می‌کردند.
امروزه اما هر شیوه‌ای که باعث افزایش توان ذهنی و فیزیکی یک ورزشکار شود دوپینگ نام می‌گیرد؛ البته شیوه‌های مجاز هم دوپینگ گفته می‌شود اما در اصطلاح بیشتر به روش‌های غیرمجاز دوپینگ گفته می‌شود حدود ۲ هزار و۵۰۰ سال پیش در یونان باستان اولین شیوه‌های دوپینگ برای افزایش قوای بدن با قارچ و شیره‌های گیاهی صورت گرفت.
نکته جالب توجه اینکه برخلاف امروز در گذشته به شیوه‌های کاهش نیرو دوپینگ می‌گفتند. در سال ۱۹۱۰ جیمز جعفری بوکسور مدعی شد که ماده مخدر را در چای او مخلوط کردند و باعث شکستش شده! درواقع در دنیای امروز به این شیوه «پارادوپینگ» گفته می‌شود.
قربانیان دوپینگ
از علل اصلی مخالفت با دوپینگ حفظ اخلاق و برقرار عدالت و ایجاد فضای برابری برای رقابت است اما یک مورد مهم که باعث نگرانی شد به خطر افتادن سلامت ورزشکاران بود. . در سال ۱۸۸۶ لینتون به خاطر استفاده بیش از اندازه ازتری میتل جان باخت. او که در مسابقات دوچرخه سواری بوردو- مارسی شرکت کرده بود و چون از او به عنوان مبلغ کارخانه دوچرخه سواری استفاده کرده بودند تلاش کردند او جایگاه خوبی را به دست آورد اما این موجب مرگ ورزشکار انگلیسی شد.
او را نخستین قربانی دوپینگ می‌نامند. بعد از او افرادی نظیر تامی سیمپسون هم به خاطر مصفر زیاد آمفتامین‌ها درگذشت. برخی چون توماس هیکس نیز به خاطر مصرف برندی و استریکلین تا آستانه مرگ رفت! برخی از بوکسورها نیز با خوردن قرص استرینکین همراه با نوشیدنی‌های الکلی و کوکایین قدرت خود را افزایش دادند. در سال ۱۹۰۸ نیز تیم‌های ملی بلژیک و انگلیس با اکسیژن تلاش کردند قدرت ورزشکاران را افزایش بدهند!
در دهه ۷۰ و ۸۰ آلمان شرقی دست به دوپینگ سازماندهی شده زد. آن‌ها با استفاده از استروئید و البته پرداخت ۲٫۹ میلیون یورو به حدود ۱۰ هزار ورزشکار این کار را انجام دادند. نکته مهم اینکه بسیاری از ورزشکاران بعد از این دوپینگ اجباری به ناباروری، سرطان و بیماری‌های قلبی دچار شدند.
تاریخچه آغاز مبارزه ایران با دوپینگ
در سال ۱۳۶۷ برای اولین بار فعالیت‌های ضددوپینگ در ایران آغاز شد. آن زمان در رده بین المللی هم کمیته بین المللی المپیک دوپینگ را زیر نظر داشت و در ایران هم متولی این کار کمیته ملی المپیک بود و کمیسیون پزشکی کمیته مسائل مربوطه را انجام می‌داد. نادوی ایران سه سال بعد از راه اندازی وادار شروع به کار کرد. (سال ۲۰۰۳) با این حال همان زمان هم آزمایشگاه ویژه برای این کار و جود نداشت و در دانشگاه داروسازی تهران نمونه‌ها از حیث استفاده از مواد مخدر و ممنوعه مورد آزمایش قرار می‌گرفت.
سال ۸۳ و زمان ریاست مهرعلیزاده در سازمان تربیت بدنی نادوی ایران فعالیتش را شروع کرد. (سایت نادو)
اولین دوپینگی تاریخ ورزش ایران کیست؟
به نظر می‌رسد اولین شخصی که نامش به شکل رسمی به عنوان ورزشکار دوپینگی تاریخ ایران ثبت شد «محمد ناصحی» وزنه بردار ایران بود که در المپیک مونیخ (۱۳۵۱ هجری شمسی) دهم شده بود. البته لازم به ذکر است که این دوپینگ به خاطر خوردن شربت سینه و استفاده از قطره بینی رخ داد و ناصحی به خاطر «افدرین» زیادی که در بدنش وجود داشت دوپینگی لقب گرفت. بعد از پیگیری‌های مسئولان محرومیت او کاهش چشمگیری داشت و توانست مسابقات پیش روی خود را شرکت کند.
اوج دوپینگ‌های ایران در بازی‌های آسیایی ۱۹۸۶ بود که چهار مدال ایران بعد از بازی‌ها به این دلیل پس گرفته شد! داراب ریاحی و مهدی روانی دو وزنه بردار برنزی و لله‌مراد زرینی و کاکاحاجی دو نقره‌ای کشتی بعد از بازی‌ها تست‌شان مثبت شد.
دوپینگ‌های ادامه دار در ورزش ایران
در ورزش ایران نیز به مانند دیگر کشور دوپینگ تغییر شکل داده و شکل نوینی به خود گرفته است و در سال‌های اخیر تعداد نمونه‌های مثبت افزایش داشته؛ البته بالارفتن میزان دقت آزمایش‌ها نیز در افزایش موارد بی‌تاثیر نیست.
در سال ۱۴۰۱، ۲۳ ورزشکار ایران به خاطر دوپینگ محروم شدند در حالی که این تعداد در سال ۱۴۰۰، ۱۹ مورد بود.
وزنه‌برداری با ۶ محروم در صدر رشته‌های دوپینگی سال قرار گرفت و کوراش و پاورلیفتینگ با سه محروم در رده بعدی قرار دارند. بوکس، بسکتبال با ۲ و، دوومیدانی ناشنوایان، جودو ناشنوایان، پارادوچرخه سواری، دوومیدانی، شنا، کاناپولو، والیبال با یک دوپینگی در رده‌های بعدی قرار دارند. (اسامی دوپینگی‌های ایران از سال ۲۰۱۸)
دلسوزی برای دوپینگی‌های ایران!
متاسفانه در ایران ورزشکار دوپینگی مورد حمایت مسئولان فدراسیون مربوطه قرار می‌گیرد و به آن‌ها کمک می‌کنند تا این شخص از هجمه‌های ناشی از زشتی کارش در امان بماند. در هیچ کجای دنیا دوپینگ مورد پسند نیست و حتی روسای فدراسیون‌ها یا مربیان بخواهند هم نمی‌توانند حمایتی از آن‌ها انجام بدهند چرا که می‌دانند در آمدن پشت فرد دوپینگی شخصیت او راهم زیر سوال خواهد برد.
متاسفانه در ایران مسئولان از هر استدلال غیرقابل قبولی برای سفیدسازی فرد دوپینگی استفاده می‌کنند؛ یکی را جوان می‌نامند؛ یکی را بیمار و مجبور؛ دیگری را قربانی!
اما در دنیا دوپینگ یک مقصر دارد «خود ورزشکار»!
قانونی که در دوپینگ وجود دارد و هیچ وقت تغییر نمی‌کند این است که مسئولیت مطلق در این بحث با ورزشکار است و او نمی‌تواند با گفتن اینکه مقصر نیست خودش را تبرئه کند. قانون همه چیز را پای ورزشکار می‌گذارد و می‌گوید ورزشکاری که در حد حرفه‌ای کنترل دوپینگ می‌شود باید قانون را مطالعه کند، اطلاعاتش کامل باشد و به آن چه که مصرف می‌کند آگاهی داشته باشد.
ورزشکارانی که آگاهی را دوست ندارند
۱۱ عنوان تخلف دوپینگ داریم که یکی از آن‌ها مصرف ماده است؛ یعنی شخصی ماده‌ای را مصرف کرده و نمونه‌اش مثبت شده است. یکی دیگر دوپینگ سازماندهی شده است؛ یعنی به ورزشکار تجویز کنند و مربی، پزشک یا نیروی پشتیبان او را برای دوپینگ سازماندهی کند. (پرونده روسیه)
یکی از مسئولان نادوی ایران در گفت و گو با ورزش دات آنلاین دراین باره گفت: متاسفانه برخی از ورزشکاران یک رشته از سطح اگاهی بسیار پایین‌تری برخوردار هستند اما مثلا ما در بسکتبال یا در میان لژیونرها افرادی داریم که در این مورد بسیار آگاهانه رفتار می‌کنند و کاملا حرفه‌ای هستند. پیگیری و آگاهی درباره مسئله دوپینگ رابطه مستقیمی با میزان فرهنگ و سواد ورزشکاران دارد. هر اندازه که اطلاعات بالاتر باشد احتیاط هم بیشتر است و شخص اقدامات بی‌حساب و کتاب انجام نمی‌دهد.
او در ادامه گفت: اینکه بعد از مثبت شدن تست یک ورزشکار بگوید نمی‌دانستم را کسی نمی‌پذیرد و خودش باید به دنبال آموزش برود؛ بررسی کند و با نداستن کسی تبرئه نمی‌شود. یکی از مسئولیت‌های ورزشکار این است که هرچیزی اعم از مکمل، دارو، آب، غذا را که می‌خواهد مصرف کند مطمئن باشد آلوده نیست. ورزشکار به هیچ وجه نمی‌تواند بگوید ماده در آب یا غذایم ریخته شده و قانون این را نمی‌پذیرد.
این مسئول مبارزه با دوپینگ با انتقاد از ناآگاهی ورزشکاران گفت: مورد وجود داشته که ورزشکار تستش مثبت شده و می‌گوید قرصی که خوردم ریز بود! مگر باید چقدر باشد که دوپینگ مثبت شود؟ مگر قرص دوپینگ اندازه میز است؟ قرص دوپینگ هم مثل همه قرص هاست اما متوجه نیستند. . گاهی می‌گویند یک ورزشکار اصلا نمی‌تواند تا ۱۰ بشمارد و نمی‌داند دوپینگ چیست؛ این همان مشکل آگاهی است و نتیجه‌اش محرومیت و پایان دوره ورزشی است. چون این حرف‌ها فایده ندارد و در قانون اهمیتی به آن داده نمی‌شود؛ ورزشکار باید حرفه‌ای باشد و همه چیز را متوجه شود.
مورد دیگری که این مقام مسئول آن را رد کرده این است که بعد از مثبت شدن تست یک ورزشکار صحبت از بی‌تاثیر بودن ماده کشف شده در نمونه برای آن رشته می‌کنند. او در این باره گفت: اینکه می‌گویند فلان قرص به درد ورزشکار یک رشته می‌خورد یا نمی‌خورد اهمیتی ندارد. اصلا در دوپینگ این موضوع اهمیت ندارد که تاثیر داشته نداشته؛ می‌دانسته یا نمی‌دانسته. اصل بر این قرار داده می‌شود که ورزشکار به خصوص آن‌ها که چندین تست دوپینگ در میادین بین المللی دادند همه چیز را می‌دانستند
این مقام با بیان اینکه ورزشکار به هیچ وجه نمی‌تواند از زیر مثبت شدن تست دوپینگش فرار کند گفت: گاهی با یک سری صحبت‌ها احساس می‌کنند به ورزشکار کمک می‌شود اما تاثیری ندارد. فدراسیون‌ها و سرمربیان و پزشکان باید به سمتی بروند که ورزشکار مجبور شود اطلاعاتش را در این زمینه بالا ببرد. حمایت بی‌مورد باعث می‌شود ورزشکار در بی‌اطلاعی بماند و هیچ کمکی به کاهش میزان محرومیت نمی‌کند. نیت دوپینگ کردن یا نکردن به مانند این استدلال که تمام تست‌های قبلی یک ورزشکار منفی بوده هیچ کمکی نمی‌کند و فایده ندارد. (لیست داروها و روش‌های ممنوعه اعلام شده در سال ۲۰۲۳)
تنها را تخفیف دوپینگی‌ها
در پرونده دوپینگ چیزی به نام «همکاری اساسی» وجود دارد که در واقع کمک به سازمان ضد دوپینگ برای کشف و ممانعت از این اتفاق است. در این شرایط ورزشکار به صورت محرمانه با سازمان توافقنامه امضا می‌کند که اطلاعات مربوط به توزیع کننده یا تجویزه کننده را ارائه بدهد. این اطلاعات ارزیابی می‌شود که چقدر ارزش دارد. براساس این به فرد کمک می‌کند که تخفیف بگیرد. این همکاری می‌تواند تا سه چهارم محرومیت او را کم کند و برای مثال اگر ۴ سال محروم شده کاهش بدهند و یک سال شود. این برای تشویق به همکاری و جلوگیری از دوپینگ انجام می‌شود. تنها راه تخفیف گرفتن؛ نه فرار از محرومیت این است که ورزشکار فرد توصیه کننده را معرفی کند که اگر واقعا این اتفاق افتاده برحسب همکاری تخفیف بگیرد. اینکه بگوید نمی‌دانستم و در غذایم ریختند اصلا کمک کننده نیست.
در دوپینگ سازماندهی شد فدراسیون یا یک مربی خودش دارو را تهیه می‌کند اما در این شکل فقط میزان محرومیت تغییر می‌کند و ورزشکار بازهم تبرئه نمی‌شود. ورزشکار مجازات می‌شود اما اگر بتواند ثابت کند که سازماندهی در کار بوده و کسی در آن تخلف دخالت داشته (به عنوان تجویز کننده)، مجازاتی برای فرد ثالث هم درنظر گرفته می‌شود و محرومیت کسی که به دوپینگ توصیه می‌کند سنگین‌تر است؛ یعنی اگر ورزشکار قرار است چهار سال محروم شود فرد توصیه کننده مادام العمر محروم می‌شود.
دارو بدون مشورت دوپینگ است!
در سال‌های اخیر بارها نمونه ورزشکاران ایرانی در حد المپیک و پارالمپیک مثبت شد و مسئولان طبق روال شروع به اثبات این موضوع کردند که او به خاطر بیماری از داروی خاص استفاده کرده است اما بازهم مثل همیشه باید گفت «منطق قوانین دوپینگ» این استدلالات را نمی‌پذیرد.
کسانی که به خاطر بیماری که داشتند دارویی حاوی ماده خاص (محرومیت دو ساله) که خاصیت درمانی را دارد استفاده کردند، اگر بنا به تجویز پزشک و برای بیماری بوده باید پرونده پزشکی را ارائه و از خود دفاع کنند اما مسئولیت از او سلب نمی‌شود. به جز موارد اورژانسی که جان ورزشکار باید نجات پیدا کند در باقی موارد طبق قانون ورزشکار باید آنچه که پزشک برای او تجویز کرده را چک کند تا منع مصرف نداشته باشد. محرومیت‌های یک ساله ۶ ماهه و دوساله عموما به خاطر این نوع دوپینگ است؛ متاسفانه ورزشکاران در این موارد اصلا دارو را چک نمی‌کنند و از نظر قانون این یعنی شخص نیت دوپینگ داشته که هماهنگی را انجام نداده است.
مسئول نادوی ایران با هشدار بابت اینکه ورزشکاران ایران باید داروهای خود را تحت هرشرایطی با مسئولان نادو و پزشکان ورزشی هماهنگ کنند، گفت: با مثبت شدن تست دوپینگ، اتفاق زندگی حرفه‌ای و ورزشی شخص به خطر می‌افتد. مثلا ورزشکاری قرار بوده به المپیک برود یا هر تورنمنت مهم دیگر و از پس آن امتیازات زیادی کسب کند اما با یک اشتباه همه چیز بهم می‌ریزد و زندگی‌اش تباه می‌شود. این اتفاق در زندگی‌اش تاثیر زیادی دارد و زندگی و عمر قهرمانی ورزشکار به پایان می‌رسد. شاید برای اولین تخلف میزان محرومیت کم باشد اما دفعه دوم ممکن است محرومیت به ۸ سال هم برسد. حتی اگر کسی تبرئه شود و محرومیت کم یا حتی صفر بگیرد به عنوان تخلف در پرونده‌اش ثبت می‌شود و تکرار آن منجر به محرومیت سنگین‌تر می‌شود.
او در ادامه صحبت‌های خود گفت: ما در دسترس ورزشکاران هستیم و اطلاعات کافی در سایت هم وجود دارد اما ورزشکار به خودش زحمت نمی‌دهد تا اطلاعات به دست آورد و وقتی می‌رود یک دارو یا آمپول استفاده کند چک کند
بدون شک مهم‌ترین پرونده دوپینگ در تاریخ ورزش مربوط به دوپینگ سیستماتیک ورزشکاران روسیه بود که با کمک دولت پوتین و افرادی چون موتکو (وزیر ورزش) و گریگوری رودچنکو (مدیر لابراتوار مسکو) صورت گرفته است. «ایکاروس» که مستند ساخته برایان نوگل درباره همین پرونده است به خوبی نشان می‌دهد که دوپینگ هر اندازه حرفه‌ای باشد بازهم افشا می‌شود و نمی‌توان با انکار اخلاقیات به موفقیت رسید.
دوپینگ روسیه یا دیگر پرونده‌های معروف نظیر کونتادور و آرمسترانگ به روح ورزش آسیب زد و باعث شرمساری ورزش شد. با وجود اینکه گاهی عملیات فریب برای سال‌ها پنهان می‌ماند و دروغی که روزی مثل یک حقیقت در تاریخ ثبت شده بود برملا می‌شود و فریبکاران جز شرمساری هیچ چیز ندارند.